قسمت اول : آشنایی با وسواس
وسواس فکری- عملی (Obsessive – Compulsive Disorder )
وسواس فکری- عملی رفتاری است که در آن فرد افکاری ناخواسته داشته و اعمالی را بارها و بارها تکرار می کند. همه ی ما در زندگی عادی خود، عادات و روتین های بخصوصی داریم. اما افرادی که مبتلا به مشکل هستند، عادات رفتاری دارند که سد راه زندگی روزانه شان است. در وسواس- فکری عملی افکار وسواس گونه و اضطراب آور با وسواس های عملی همراه میشود. این وسواس های عملی اعمالی هستند که شخص برای کوشش در راه کاهش وسواس های فکری خود
انجام میدهد. این کردارها تکراری و کلیشه ای و تا اندازه ای غیرارادی هستند. وسواس شامل احساس ، اندیشه یا تصویر ذهنی مزاحم است و اجبار شامل رفتاری آگاهانه وعودکننده است. ریشه وسواس اضطراب است و مشکل به دو شکل فکری و عملی بروز میکند. چنانچه فرد در برابر انجام عمل وسواسی مقاومت کند، اضطرابش بیشتر میشود. گاهی اوقات کودکان هم دچار وسواس میشوند که معمولاً نشانه های آن رفتارهای پرخاشگرانه، تکرار کلمات و یا لجبازی با اطرافیان است. درحالی که این افراد به نوعی اختلال اضطرابی دچارند که زندگی شان را تحت الشعاع قرار داده است فرد مبتلا به وسواس فکری عملی برای کاهش اضطراب خود که ناشی از فکر مزاحم است، فعالیت دیگری انجام میدهد که اضطراب او را کاهش
دهد که این خود میتواند به شدت اختلال کمک کند.
وسواس می تواند مشکلات جدی برای فرد ایجاد کند . آدم های مبتلا به وسواس ساعت های زیادی در طول روز مشغول انجام رفتارهای وسواسی خود هستند . به همین دلیل این افراد فرصت کافی برای رسیدگی به امور خانواده خود را ندارند . این مشکل گاهی آنقدر شدید می شود که باعث مشکلات زیادی از نظر اقتصادی، جسمی
و ارتباطات اجتماعی می شود. علاوه براین بسیاری از افراد مبتلا به وسواس فکری – عملی از مکان ها و موقعیت
هایی که در آنها اضطراب ایجاد می کند نیز اجتناب می کنند. برخی از آنها عملاً خانه نشین می شوند. بیشتر اوقات فرد یا افرادی در خانواده به آنها کمک می کنند تا از عهده انجام مناسک و تشریفات وسواسی خویش برآیند.
اکثر افراد مبتلا به این مشکل، خود می دانند که ترس های آن ها کاملاً واقع بینانه نیستند و می دانند که افکار و اعمالشان بی معنا و غیر ضروری است، اما قادر به نادیده گرفتن آن یا خودداری از انجام آن نیستند.
این مشکل روانشناختی که زمانی، فقط در متون تخصصی شناخته شده بود، اکنون بخشی از فرهنگ عامه شده است.
وسواس فکری
وسواس فکری شامل ایده ها، نظرات، هیجان، پریشانی، افکار ناخواسته یا انگیزه هایی است که مرتباً به ذهن فرد هجوم می آورد و مکررا و مصرانه برخلاف میل شخص از ضمیر ناخودآگاه فرد وارد ضمیر هشیار او میشود. بیشتر اوقات افکاری که
باعث نگرانی افراد مبتلا به وسواس می شود مغایر با باورها و ارزش های آنها است . فردی که مبتلا به این مشکل است، به هیچ عنوان دوست ندارد چنین افکاری داشته
باشد و آنها را آزار دهنده می داند، اما قادر به کنترل آنها نیست. این افکار، عقاید یا تصاویر ذهنی به طور مکرر و مقاوم برای شخص اتفاق افتاده، ناراحتی و اضطراب بارزی را در او بر میانگیزند. این افکار هر از گاهی به سراغ فرد می آیند و گاهی
اوقات مرتباً ذهن او را اشغال می کنند. معمولا شخص می کوشد آنها را نادیده گرفته، از ذهن خود بیرون کند و یا با عمل
و فکر دیگری خنثی کند و البته آگاهی دارد که این پدیده های مزاحم حاصل ذهن خود او هستند و مثل تزریق افکار از خارج تحمیل نمیشوند.
وسواس فکری مزمن با اشتغال ذهنی مفرط در مورد نظم و ترتیب و امور جزئی و همچنین کمال طلبی همراه است، تا حدی که به از دست دادن انعطاف پذیری، صراحت و کارایی می انجامد.
برخی وسواس های فکری متداول:
- ترس از میکروب و کثیفی
- اهمیت دان زیاد به نظم، دقت و درستی
- نگرانی از اینکه کاری به خوبی انجام نشده باشد، حتی وقتی فرد می داند که این مسئله صحت ندارد
- ترس از افکار شیطانی و گناهکارانه – فکر کردن تمام مدت درمورد یک صدا، تصویر، کلمه یا عدد به خصوص
- نیاز به اطمینان مجدد
- ترس از صدمه زدن به یکی از اعضاء خانواده با یکی از دوستان – ترس از دست زدن به چیزهای سمی یا آلوده
- ترس از فراموش کردن انجام کاری مثل قفل کردن در، بستن شیر گاز – ترس از انجام کاری غیر اخلاقی یا انجام رفتاری خجالت آور
- داشتن
اگر چه تکرار اجباری رفتار یا هجوم ناخودآگاه افکار تکرارشونده علامت اصلی وسواس است، بعضی علائم دیگر که ممکن است با وسواس همراه باشد عبارتند از:
- عجول بودن
- کمال گرایی
- تردید
- مشکل در تصمیم گیری
- حساس بودن بیش از حد به وقت و زمان
- اطمینان طلبی (پرسیدن نظر تعداد زیادی از اطرافیان در مورد یک تصمیم هر چند کوچک، مثلا رنگ یک لباس)
- سرزنش بیش از حد خود و دیگران
- احساس گناه بیش از حد
